ترکمن،قوم دایرة المعارف بزرگ اسلامی جلد15 شماره مقاله 5888
تُرْکَمَن، قوم، گروه قومیِ بزرگ ترکزبان مسلمان که در سرزمینهای آسیای مرکزی، ایران، افغانستان، ترکیه، سوریه، عراق و چین پراکندهاند و امروزه جمعیت اصلی کشور جمهوری ترکمنستان را تشکیل میدهند.
ریشهشناسی واژۀ ترکمن: پیشینۀ تداول نام ترکمن از سدۀ 4ق/10م فراتر نمیرود. این واژه در منابع فارسی و عربی کهن به صورت ترکمان و ترکمانان آمده است. ظاهراً مقدسی (سدۀ 4ق) نخستینبار در احسنالتقاسیم به گروهی از غُزها با عنوان «ترکمانیین» (ترکمنها) در مرز آبادی بروکت و نشیمنگاه «ملک ترکمان» در مکانی به نام اُردو اشاره میکند (ص 274، 275). عبدالحی گردیزی نیز در شرح مناسبات میان غزان با سلطان محمود غزنوی و جانشینانش در 408ق/1017م، از این گروه به نام ترکمان ــ که در جـامعۀ آن روز شنـاخته شـده بودند ــ یاد میکند (ص 190، 192، جم ). بیهقـی در تاریخ خود بارها از این گروه با عنوان ترکمانان نام برده است (ص 444، 446، جم ).



Okurlarımızın aklına gelebilecek ilk soru şudur: Acaba,
bu şahıs kim olabilir? XVII yüzyıl Türkmen klasik
edebiyatı söz konusu olunca Nurmuhammet Andelip’ten
başka kim olabilir ki…









1996yılı Eylülünde Türkmenistan’a gittim. Önce ilkokul
kitaplarıyla başladığım Türkmence okumalarım 97
baharında hikâyelere, romanlara kaymıştı. Ama nedense
çağdaş edebiyattan ziyade destan okumayı seviyordum.
Bizde halk hikâyesi denen bu nazım nesir karışık
eserlerin özellikle Eski Anadolu Türkçesine benzeyen
destansı dili hoşuma gidiyordu. Ekonomi Lisesi
Pansiyonundaki küçük odamda sesli sesli destan okumaktan
çok hoşlanıyordum. O zaman okuduğum kitapların biri de
içinde Andalip’in destanlarının yer aldığı kalınca bir
ciltti. Bilmiyorum hangi destanda, o kitabın bir yerinde
Andalip kahramanın “çar-bağ”ını anlatırken erguvanlardan
da bahsediyordu. Erguvan benim için İstanbul demekti bir
bakıma. Çok heyecanlandım. Burada da erguvan var mıydı?
Ne Aşkabat’ta, ne de veli ziyareti için gittiğimiz Merv,
Daşoğuz taraflarında erguvana rastlamıştım oysa.
Çocuklara sordum, yetişkinlere sordum, çevremdeki kimse
erguvanın ne olduğunu bilmiyordu. O zaman şöyle
düşünmüştüm, demek iki üç asır önce bu topraklarda daha
farklı, belki yüksek bir medeniyet vardı. Geldiyev,
Andalip için on yedinci on sekizinci asırlar Türkmen
hayatının bir ansiklopedisidir derken, sanırım bunu
kastediyordu.

تحقيق پيرامون چگونگى و چرايى گسترش نسبتا سريع ديانت اسلام در ايران در
قرون اوليه هجرى از جمله مباحثى است كه هنوز مورد توجه و عنايت پژوهشگران
عرصه تاريخ است. آگاهى از چند و چون اوضاع سياسى, مذهبى ايران در آستانه
ورود اعراب مسلمان ما را در فهم علل و عوامل ترك آئين قديم و گروش به سوى
اسلام از سوى ايرانيان رهنمون مى سازد. مدعاى مقاله حاضر اين است كه حاكميت
ساسانى در آخرين ايام خود گرفتار بحران در ساختارهاى سياسى, مذهبى شده بود
و اين امر بيش از هر چيز در سقوط ايشان دخيل بود.



وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی