ترکهای قاقاووز که جامعه ای از مذهب ارتدکس مسیحیت می باشند، براساس سرشماری سال ۱۹۸۹، ۱۹۷ هزار و ۱٦٤ نفر می باشند. بلغارها، قاقاووزها را بعنوان بلغارهای ترک شده قبول کرده و بهمین خاطر تثبیت شمار واقعی آنها غیرممکن شده است. ولی می توان تخمین زد که جمعیت کل قاقاووزها بالغ بر ۲٥۰ هزار نفر می باشد. قاقاووزها از نظر خصوصیات دینی، زبانی و فرهنگی، ترکهای منحصر بفردی هستند. قاقاووزها که حتی امروزه نیز به لهجه ترکی روملی یعنی تراس صحبت می کنند، مسیحی و از مذهب ارتدکس می باشند. آنها امروزه در جغرافیایی وسیع از ملداوی گرفته تا بلغارستان، اوکراین، یونان، رومانی، مقدونیه، ترکیه، قزاقستان، ازبکستان و حتی آرژانتین زندگی می کنند. در مورد ریشه و منشاء نام قاقاووز نظریات مختلفی وجود دارد. بعضی ها معتقدند که آنها برای عدم قبول دین اسلام از آسیای میانه به کرانه های اروپا کوچ کرده اند. نظریات مختلف در مورد آنها را جدا از انواعی که غیر منطقی و غیرجدی می باشند، می توان چنین رده بندی کرد:

۱ – قاقاووزها نوۀ اوغوزها بوده و نام قاقاووز از " گوک اُوز" می آید.

۲ – قاقاووزها نوۀ ترکهای سلجوقیان آناطولی هستند که بدنبال عزت الدین کیکاووس دوم سلطان سلجوقی و برهبری ساری سالتوک به دوبروجا آمده اند. نام قاقاووز نیز از نام کیکاووس منشاء گرفته است.

۳ – قاقاووزها، بلغارهای ترک شده می باشند.

محققان جوان امروزی نیز براین باورند که قاقاووزها نوادگان اوغوزها بوده و نام قاقاووز از حرف اوغوز ریشه گرفته است.

این جامعه ترک در طول تاریخ تحت حاکمیت بیزانسها، سلجوقیان، عثمانیان، بلغارها، رومانیایی ها و روسها مانده و از نظر زبانی و دینی وارد روند بیگانه سازی شدند. از طرف دیگر در حوالی پرووادیا، وارنا، اطراف دوبروجا و کاوارنا، حوالی یانبول و توپولووگارد نیز قاقاووزها به زندگی ادامه می دهند. ترکهای قاقاووز که از نظر فرهنگ، ادبیات، آداب وسنن شباهتهای فراوانی به ترکهای آناطولی دارند، بعد از مبارزات فراوان و افزودن ماده ای به قانون اساسی جمهوری ملداوی، در بنیۀ جمهوری خود مختار قاقاووز اداره می گردند.

زبان قاقاووز یکی از لهجه های زبان ترکی است. این لهجه بهمراه لهجه های آذربایجانی، ترکمنی و ترکی ترکیه، تنۀ اصلی شاخۀ اوغوز را تشکیل می دهند. این لهجه با الهام از زبان ترکی عثمانی، کلمه های فارسی و عربی را پذیرا شده و علاوه براین کلماتی از زبانهای یونانی، رومانی، ملداوی و روسی را نیز در بنیۀ خود دارد. امروزه در زبان ترکی ادبی قاقاووزها، کلماتی از زبان اسلاو نیز وجود دارد. قاقاووزها الفبای عثمانی را فرانگرفته و ادبیات نوشتاری عثمانی را نخوانده بودند. آنها در دوران عثمانی و بعدها نیز کتب ترکی را با الفبای کریل مطالعه کرده اند. قاقاووزها تا سال ۱۹٥۷ دارای الفبای خاصی نبودند. آنها در طول زمان مجبور شده اند تا زبانهای یونانی، بلغاری، روسی و رومانی را یاد گرفته و بکار ببندند.

قاقاووزها از سال ۱۹۱۸ الی ۱۹۳۲ الفبای کریل و از ۱۹۳۲ تا ۱۹٥۷ الفبای لاتین را بکاربردند. در سال ۱۹٥۷ با تصمیم اتحاد جماهیر شوروی پیشین، الفبای روسی با علاوۀ چند حرف به الفبای کریل قاقاووز تبدیل شد. از سال ۱۹٥۷ الی ۱۹۹٦ الفبای کریل و از سال ۱۹۹٦ به بعد نیز الفبای لاتین مورد استفاده قرار دارد. اگر لهجۀ ترکی قاقاووز از نظر فونتیک و مورفولوژی مورد بررسی قرار گیرد، تاثیر اسلاوها در آن بوضوح دیده می شود.

براساس قوانین، زبان رسمی قاقاووزها، قاقاووزی، روسی و رومنی است. با روند خودمختاری، زبان مادری قاقاووزها در هر زمینه ای امکان استفاده پیدا نمود. تا قرن یازدهم علیرغم وجود مشکلات تئولوژیک مابین کلیساهای مسیحیت، این مشکلات تفکیک و تمایزی خاص را رقم نزده بود. تا اینکه بسال ۱۰٥٤ کلیسای مسیحیت به دو مذهب اصلی ارتدکس و کاتالولیک تقسیم گردید. همانند گذشته، امروزه نیز قاقاووزها دارای کلیساهای بابتیست و آدونتیست می باشند. قاقاووزها مدت مدیدی دارای ادبیاتی نوشتاری نبوده اند. آنها که در طول ادوار مختلف، مجبور به استفاده از الفباهای گوناگون شده اند، با الفبای کشور خود کتب ترکی نوشته اند. در اینجا باید تاکید ورزید که میخائیل چاکیر در شکل گیری و اشاعۀ ادبیات قاقاووزها نقش مهمی ایفا نموده است. چاکیر بسال ۱۹۳٤ اولین روزنامه را به زبان ترکی قاقاووز منتشر ساخته و آنرا به زبانی ادبی تبدیل ساخت.

در دورانی که "حمدالله سوپهی تانری اُ ور" سفیر کبیر ترکیه در بخارست بود، یعنی بین سالهای ۱۹۳۱ الی ۱۹٤٤ موضوع ترکهای قاقاووز در ترکیه مطرح گردید. در آندوران کورسهای آموزش زبان ترکی در محل قاقاووزها تاسیس گشته و کتب ترکی بدانجا ارسال شده بود.

از طرف دیگر بعضی از ترکهای قاقاووز انتخاب شده و برای تحصیل در مقاطع آموزش عالی به ترکیه آمدند. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پیشین، قاقاووزها دوباره در ترکیه مطرح گشتند. در ایندوره روابط گسیخته، دوباره از سرگرفته شد. ترکیه به منظور کمک به قاقاووزها، پروژه ها و برنامه های بسیاری را در پیش گرفت. فعالیتهای مذکور بیشتر در زمینۀ تحصیل بوده و در زمینه های دیگر نیز فعالیتهایی صورت می پذیرفت. علاوه براین کمکهای انسانی و ارسال لوازم بهداشتی به این جامعه، ترکیه به قاقاووزها از نظر تحصیل و اعزام آموزگار، خدمات شایان تقدیری انجام داده است. مطمئنا این مقدار نیز کافی نبوده و نخواهد بود.

منبع: ت.ر.ت فارسی