ازدواج در هندویسم. انسان شناسی و فرهنگ
تامين مالي داماد از سوي خانواده عروس
مسايل مالي در تمامي ازدواجها در شبه قاره هند بسيار مهم بوده و رسمي به نام «دوري سيستم» وجود دارد که در آن بايد خانواده دختر مبلغ مشخصي پول، ماشين، زمين، خانه، مغازه و يا حتي جواهرات گران قيمت و طلا را به خانواده پسر پرداخت کنند. چنانچه ميان خانوادههاي دو طرف توافقي بر سر مسايل مالي صورت نگيرد آن ازدواج منتفي ميشود؛ از اين رو بسياري از خانوادهها به ويژه خانوادههاي فقير در شبه قاره هند از داشتن فرزند دختر وحشت دارند و براي اينکه خداوند به آنها فرزند پسري بدهد به دعا و سحر و جادو روي ميآورند.
بهترين عروس در دين هندو عروسي است که براي اولينبار شوهر خود را در شب عروسي ببيند، نه پيش از آن. از اين رو در فرهنگ مردم هند عشق پيش از ازدواج مورد قبول نبوده و نوعي بياحترامي به خانواده تلقي ميشود؛ البته اين باورها مربوط به ازدواج در سالهاي گذشته هند است. يافتن داماد يا عروس مناسب نيز بسيار مهم است و براي اين کار زنان و مرداني به نام «گاتَک» وجود دارند؛ اينها دختر و پسر مناسب براي هر خانواده را پيدا کرده و به خواستگاري ميفرستند و براي اين کار پول خوبي نيز از دو طرف دريافت ميکنند.
آتش؛ گواه ازدواج
در آيين هندو مراسم ازدواج شامل چندين مرحله است که با ملاقات دختر و پسر در حضور والدين و اقوام آغاز ميشود؛ نام اين مراسم «ميلِن» است. پس از آنکه خانوادهها رضايت خود را براي برگزاري اين مراسم اعلام کردند، جشن کوچکي برپا ميشود که به آن «سوواگتَم» ميگويند؛ سپس عروس و داماد به همراه خانوادههاي خود به معبد رفته و با پيشکش گل، شيريني، ميوه، روغن و شير به پيشگاه آتش به عنوان نماد خداي آتش يا «اگني» ازدواج خود را متبرک ميکنند. با برگزاري اين مراسم نامزدي رسمي عروس و داماد به اقوام و آشنايان اعلام ميشود؛ اين مراسم «لَگنا پَترا» ناميده ميشود. پس از آن عروس و داماد حلقههاي نامزدي خود را در مراسم «وَگدانا» رد و بدل ميکنند؛ اين مراسم با هزينه خانواده عروس برگزار ميشود. مراسم حنابندان نيز يک روز پيش از عروسي در خانه عروس برگزار شده که در جريان آن دست و پاي عروس را با حنا که به آن «مِهَندي» ميگويند، به زيبايي نقاشي ميکشند. «سولاسينگار» نيز مراسم شانزده مرحلهاي شامل آرايش و آمادهسازي عروس براي عقد است. در مرحله بعد که به «بارات» معروف است، داماد معمولا سوار بر اسب در حالي که پسر بچهاي را در جلوي خود نشانده به همراه خانواده و اقوامش با موسيقي و شادي به خانه عروس وارد شده تا پس از مراسم عقد او را به خانه خود ببرد. در گذشته عروس را در تخت رواني ميگذاشتند و در حالي که چهار نفر اين تخت را حمل ميکردند عروس به خانه شوهر ميرفت، ولي اکنون ماشين جاي آن را گرفته است. علت نشاندن پسر بچه در جلوي داماد نيز براي اين است که در آينده و پس از عروسي اولين فرزند او پسر باشد يا پسران زيادي داشته باشد، چراکه داشتن فرزند پسر در شبه قاره هند يک مزيت و افتخار به حساب ميآيد. پس از آنکه داماد به خانه پدري عروس رفت پدر عروس طي مراسمي که «کَنيا دان» نام دارد دست دختر خود را در دست داماد ميگذارد و سرپرستي او را به شوهرش ميسپارد؛ هندوان به اين مراسم «پنيگرانا» ميگويند. عروس و داماد حلقه گل را بر گردن يکديگر مياندازند. سپس داماد گردنبند ازدواج را بر گردن عروس بسته و پودر سرخ رنگي را بر سر عروس گذاشته و عروس تا آخر عمر نبايد اين گردنبند و اين پودر سرخ را از خود دور کند، زيرا هر دوي اينها علامت ازدواج بوده و مقدس شمرده ميشوند. سپس عاقد به زبان سانسکريت خطبه عقد را جاري ساخته و عروس و داماد برنج و روغن در آتش ميريزند تا برکت خانه آنان پس از ازدواج زياد شود. پس از آن و در ادامه مراسم عروس و داماد هفت مرتبه دور آتش مقدس ميچرخند و قسم ياد ميکنند که همواره با يکديگر زندگي کرده و هرگز از هم جدا نشوند؛ هنديان به اين عمل «سَپتاپَدي» ميگويند. پس از پايان اين مرحله آنان زن و شوهر يا «آردانگاني» اعلام ميشوند و آتش گواه و شاهد اين ازدواج است. پس از برگزاري مراسم ازدواج عروس و داماد با دعاي خير بزرگان فاميل داماد متبرک شده و سپس مادرشوهر با گذاردن خال سرخ بر وسط پيشاني هر دوي آنها و گرداندن آتش مقدس دور سر عروس و داماد ورود آنها را به خانه جديد پاگشايي ميکند. عروس هنگام ورود به خانه شوهر بايد پاي خود را در آبي سرخ رنگ فرو کرده و سپس وارد خانه شود. سپس پيش پاي راست او ظرفي از شکر و برنج ميگذارند تا با پاي خود آنها را واژگون کرده و در حقيقت نعمت و برکت را به خانه شوهر بياورد. پس از آن زنان اقوام شوهر او را به اتاق حجله برده و روي او را با ساري ميپوشانند. عروس موظف است پس از ورود داماد به اتاق حجله به شوهر خود تعظيم و سجده کرده و ليواني از شير به او هديه بدهد. در اين مرحله به عروس «گريياست» يا مالکخانه يا خانهدار اطلاق ميشود.
وضعيت زنان پس از ازدواج در هند
بر طبق دين هندو و ديگر اديان موجود در شبه قاره هند زن بايد مطيع و فرمانبردار شوهر بوده و تا پايان عمر با خانواده شوهر در زير يک سقف زندگي کند. او موظف است از خواستههاي شخصي خود چشمپوشي کرده و به خانواده شوهر احترام بگذارد و به آنان خدمت کند. تنها کار زن خدمت به شوهر تا دم مرگ و آوردن فرزندان پسر فراوان است. زن بايد شوهر خود را مانند خدا بپرستد و دستورات او را بيچون و چرا اجرا کند. بياعتنايي به شوهر و عدم اجراي دستورات او گناهي بس عظيم محسوب شده که هم در اين دنيا و هم در آن دنيا مجازاتي بزرگ را به دنبال دارد. زنان در دين هندو کم عقل و نادان به حساب ميآيند و وظيفه شوهر است که همسر خود را در زندگي راهنمايي و هدايت کرده او را پيش و پس از مرگ به شدت کنترل کند. زن وظيفه دارد پيش از شوهر غذا نخورد که گناهي بزرگ محسوب ميشود؛ خوردن پسمانده خوراک شوهر نيز ثواب فراوان دارد. زن حق ترک خانه شوهر را به هيچ عنوان ندارد، حتي اگر شوهر او بدترين انسان روي زمين باشد. بهترين زن زني است که پيش از شوهر بميرد و بدترين زن زني است که پس از مرگ شوهر زنده باشد. طبق آيين هندو زن فقط ميتواند يکبار در طول زندگي خود ازدواج کند و اگر همسر او فوت کند بر زن واجب است که با جسد شوهر خود زنده در آتش سوزانده شود تا در آن دنيا رستگار شده و خدايان او را مورد رحمت و برکت خويش قرار دهند؛ به اين رسم «ساتي» گفته ميشود که در زبان سانسکريت به معني همراه و همدم هميشگي و يا زن نجيب و پرهيزگار است.
حال اگر خانواده شوهر به او اجازه دادند که زنده بماند بايد تا آخر عمر سر خود را از ته بتراشد و هميشه يک ساري سفيد به تن کند و پابرهنه راه برود؛ از هيچ جواهر و زيورآلاتي نيز نبايد استفاده کند. به او غذايي در حد زنده بودن ميدهند و حق خوردن هيچ نوع شيريني و چاي را ندارد، زيرا اين زن بدون شوهر نجس، بد شگون و بديمن است؛ از اين رو مردان نيز حق صحبت و نگاه کردن به او را ندارند. بيشتر خانوادههاي هندو در گذشته اين زنان بيوه را از خانه بيرون ميکردند و يا آنان را در معابدي خاص براي خدمت در معبد و يا به فاحشه خانهها براي فاحشگي ميفروختند؛ زيرا با مرگ همسر جايگاه اجتماعي آنان نيز از ميان رفته بود.
استعمار و منع اجراي ساتي
رسم ساتي را براي نخستينبار و به شکل رسمي پادشاهان سلسله گورکانيان هند متوقف کردند و پس از آن حکومتهاي کوچک استعماري مانند پرتغال، فرانسه و هلند در مناطق تحت سلطه خود آن را غيرقانوني اعلام کردند و در نهايت حکومت انگليس آن را در کل شبه قاره هند به صورت رسمي و بر طبق قانون تصويب شده حکومتي ممنوع کرد.
خودکشي دستهجمعي در شعلههاي آتش
رسم ديگري که به شکلي به ساتي شباهت داشت، خودکشي چندين بيوه به صورت دسته جمعي در يک زمان و يک مکان مشخص بود، به اين ترتيب که آتش بسيار بزرگي برپا کرده و همگي بيوهها به خاطر مرگ شوهران خويش خود را به آتش ميانداختند. اين رسم فقط در ايالات راجستان و مادياپرادش در قرون 14 و 15 ميلادي يعني زماني که مهاجمان ترک، ايراني، مغول و افغان به هند حمله کرده بودند و شوهران بسياري در اين جنگها به شکل دسته جمعي کشته ميشدند، مرسوم شد. در اين زمان جامعه مذهبي هند براي جلوگيري از اسارت و تجاوز به اين زنان و حفظ عفت و پاکدامني آنان پس از مرگ شوهر، پيشنهاد داد تا آنان به شکل گروهي خود را در آتش بسوزانند.
ازدواج در هندوستان کنوني
در شرايطي که هم اکنون سن ازدواج در قانون هند 18 سال اعلام شده است، با اين حال نزديک به 45 درصد دختران هندي پيش از سن 18 سال و 63 درصد آنان بين سنين 18 تا 20 سال ازدواج ميکنند. تعداد زيادي از دختران هندي ساکن در روستاها به علت ازدواجهاي زودرس از تحصيل باز ميمانند و حدود 55 درصد آنها پيش از 18 سالگي حداقل دو فرزند دارند. ازدواج طبقات اجتماعي مختلف در هند نيز از نظر قانون مجاز ولي از نظر فرهنگ سنتي هند نوعي بياحترامي و قانونشکني محسوب ميشود و افرادي که از اين قانون سرپيچي کنند، مجازات خواهند شد. مرگ، بازگردانده شدن به منزل پدري، محروم شدن از ارث و طرد شدن از سوي خانواده پيامدهاي چنين ازدواجهايي براي جوانان هندي است. اين در حالي است که ازدواج بر پايه کاست يا طبقه اجتماعي در قوانين هندوستان کاملا غيرانساني و ظالمانه تعريف شده است و بر طبق قوانين مدني و حقوقي اين کشور هر فرد ميتواند آزادانه با شخصي از طبقه يا مذهب ديگر ازدواج کند. با اين توصيف اشتباه نکردهايم اگر بگوييم بسياري از ازدواجها در هند ازدواجهاي اجباري است که مخالفت کامل پسر يا دختر يا هر دو را به دنبال دارد، اما از آنجا که در فرهنگ شبه قاره هند تصميمگيرنده اصلي براي امر ازدواج و همچنين کنترلکننده و برنامهريز مسايل مالي، خانوادهها هستند از اين رو جوانان نميتوانند در امر ازدواج با خانواده به مخالفت بپردازند.
منابع
Modern Hinduism /Ferdinanado Sardella/Oxford University Press 2013
The Roots Of Hinduism /Asko Parpola /Oxford University Press 2015
The Sacred Marriage Of Hindu Goddess /William .P.Harman /Motial Banasidoss Publication 1992
From the margins of hindu marriage /Lindsey Harlan and Pual .B.Courtright /Oxford University Perss 1995
+ نوشته شده در یکشنبه ۱۳۹۵/۱۲/۱۵ ساعت 11:47 توسط محمد قجقی
|