بنا بر اسناد و شواهدی که وجود دارد كولي‌ها يا تسيگان‌ها قومی در هندوستان بودند که در منطقه‌ای بین رودخانه معروف گنگ و رود کوچک "تسی" که سرچشمه آن در کوه‌های کشور چین است، زندگی می‌کردند و نام آن‌ها از این دو رود گرفته شده است (تسيگان). آنها به کار آهنگری و مسگری (در واقع این صنعت كولي‌ها است) مشغول بودند و همچنین هنر ساز و آواز و رقص كولي‌ها در تمام دنیا مشهور است. 

تحقیقات زبان‌شناسی و ژنتیکی نشان داده است، حدود ۱۰۰۰ نفر كولي از هند مهاجرت کرده‌اند. از نظر رویداد تاریخی گفته می‌شود که پادشاه هند برای اظهار سپاسگزاری ۱۰۰۰ كولي برای بهرام گور، پادشاه ساسانی فرستاد. در واقع كولي‌ها ابتدا به ایران رفتند و پس از مدت طولانی زندگی در ایران گروهی به سوی امپراطوری بیزانس مهاجرت کردند. كولي‌های مهاجرت کرده به بیزانس در واقع اجداد كولي‌های کنونی در اروپا هستند. 

در کشور روسیه و اروپای شرقی این قوم بسیار به چشم می‌خورد. در کشور روسيه به آنها هم تسیگان می‌گویند و هم "رومای روسی". ریشه این اصطلاح از آن جاست که تیره روما (گروهی از قوم تسیگان‌ها) در ابتدای قرن هشتم در امپراطوری روسیه زندگی می‌کردند، آن‌ها در منطقه سیبری شکل گرفتند و از آنجا به مناطق دیگر روسیه رفتند و ساير كولي‌ها از تیره آسیای شرقی هستند که دسته‌ای از آنها از لهستان به کشور روسیه مهاجرت می‌کنند. در کشورهای اروپای شرقی و اوکراین آنها را فقط به نام تسیگان می‌شناسند. دیالوگ تسیگان‌های روسی برگرفته از کلمات آلمانی، لهستانی و روسی است. در کشور روسیه روابط مردم با تسیگان‌ها از زمان‌های قدیم خوب بوده است و قوانین ضد تسیگانی که در کشورهای غربی وجود دارد هرگز در این کشور وضع نشده است. مردم روسیه از قدیم خود را ملتی مهربان، مهمان‌نواز، ساده‌دل و زحمتکش می‌دانند. روس‌ها هرگز از وجود كولي‌ها در کشورشان ابراز شرمندگی نکردند بلکه آن‌ها را بخشی از طبقه اجتماعی روسیه پذیرفتند. اگر در محاوره‌های روزمره مردم حضور داشته باشیم، معمولاً این جمله که "جد من تسیگان بوده" حتی به شوخی هم که شده، شنیده می‌شود. كولي‌ها توانسته‌اند در کشور روسیه موقعیت اجتماعی به دست آورده و در هنر و موسیقی روسی تاثیرگذار باشند و آداب و رسوم و فرهنگ خود را کماکان حفظ کرده‌اند. این قوم که قبلاً کوچ‌نشین بودند در حال حاضر یک‌جانشین شده‌اند.

در زمان امپراطوری روسیه موقعیت اجتماعی كولي‌ها دستخوش تغییرات می‌شد. كولي‌ها در هر دوره امپراطوری بنا بر نظر شاه وقت یا از موقعیت خوبی برخوردار می‌شدند و یا در دوره بعدی آن‌ها را غیر مفید، دزد و ناهنجار می‌خواندند. با انقلاب اکتبر روسیه و شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی موقعیت اجتماعی كولي‌ها تثبیت شد و در زمان قبل از جنگ قوانینی از جمله ایجاد زمین‌های کشاورزی، تشکیل سازمان اجتماعی ، تشکیل انجمن معارف‌پرور و فرهنگی و ایجاد شرکت تعاونی صنعتی براي كولي‌ها وضع شد. در سال ۱۹۳۱ در مسکو تئاتر تسیگان به نام "رومن" تاسیس شد. در زمان جنگ از كولي‌ها در صنایع فلزی استفاده کردند و در هر روستایی كولي‌ها می توانستند در زمینه صنعت آهنگری کار پیدا کنند. البته مردان كولي‌ها را به جبهه جنگ نیز فرا خواندند. پس از اتمام جنگ و کار در شهرسازی و ساختمان‌سازی دولت به كولي‌ها هم مانند دیگر شهروندان روسی آپارتمان داد و آن‌ها را یکجانشین کرد. ولی به دلیل اینکه محل زندگی آن‌ها در مناطق مختلف بود، پراکنده شدند و کم کم زبان مادری به دست فراموشی سپرده شد و اکنون برای جوانان تنها رسم و رسوم ازدواج، جشن‌ها و خاطرات باقی مانده است. در سال‌های ۱۹۸۰ بعضی از خانواده‌های هنری كولي در موسیقی سرمایه‌گذاری بسیاری داشتند ولی متاسفانه در سال‌های ۱۹۹۰ محبوبیت موسیقی كولي‌های روسی کم‌رنگ شد و اکنون تنها به علاقه‌مندان این سبک محدود شده است. 

پوشش كولي‌های روسی برای دختران و زنان متشکل از بلوز و دامن بلند و یا چند دامن روی هم است که از پارچه‌های رنگ شاد دوخته می‌شود. زن شوهردار كولي روسری و یا تور روی سر دارد که در حال حاضر هم این پوشش در روسیه دیده می‌شود. پوشش مردان متشکل از بلوز و شلوار گشاد، چکمه و کمربند است که البته در حال حاضر پوشش مردان را فقط هنرمندان به تن دارند و برخلاف زنان كولي که به لباس خود وفادار مانده‌اند، مردها آن را کنار گذاشته‌اند. چکمه وجه تمایز بین مردها و جوانان بود، پسر جوان چکمه نمی‌پوشید. موسیقی و رقص كولي‌ها در روسیه رشد قابل توجهی داشته و با موسیقی و رقص دیگر كولي‌ها تفاوت دارد و كولي‌های اوکراینی و بلاروسی نیز آن را اجرا می‌کنند. این موسیقی در قرون ۱۹ و ۲۰ شکل گرفته و هنوز بسیاری از شاعران كولي زنده هستند. كولي‌ها در روسیه به کارهای مختلفی به خصوص فعالیت‌های هنری مشغولند، گروه موسیقی و تئاتر خود را دارند. اکنون فیلم‌ها و سریال‌هاي مختلفي نيز در مورد داستان زندگی كولي‌ها ساخته می‌شود. فال‌گیری و کف‌بینی نیز از جمله فعالیت‌های مهم این قشر محسوب می‌شود. وقتی در یک کشور روسی‌زبان قدم می‌زنید، كولي‌ها را با پوشش متفاوت می‌بینید. بعضی از آن‌ها به شما نزدیک می‌شوند و می‌خواهند که کف دست شما را ببینند و یا با لوازمی برایتان فال بگیرند. 

در دنیا تقریباً ۸۰ تیره از كولي‌ها وجود دارند که همه آن‌ها از یک نژاد بودند و همه آن‌ها یک میراث فرهنگی دارند. روز ۸ آوریل ۱۹۷۱ در شهر لندن اولین کنگره جهانی كولي‌ها برگزار شد و در همان سال و همان شهر، اتحاد بین‌المللی كولي‌ها تشکیل شد. مهم‌ترین هدف این کنگره به رسمیت شناختن ملت كولي بدون مرز و سرزمین و پذیرفتن پرچم و سرود ملی است. بر این اساس روز ۸ آوریل روز بین‌المللی كولي‌ها شناخته شد. 

منابع: ویکیپدیا-روسی 
سایت نیکولای بسنوف، تاریخدان مرم تسیگان 
سایت تسیگان