گشتی در دنیای «نگاره‌های ایرانی»
واژه مینیاتور را مخفف ترکیب فرانسوی minimum nature، به معنای طبیعت کوچک،
دانسته‌اند اما برای آن می‌توان واژه لاتین minium به معنای کوچک را نیز
بیان کرد. نخستین شواهد استفاده و حضور این واژه را در زبان فارسی، دوران
قاجار دانسته‌اند؛ دورانی که ارتباط فرهنگی میان جامعه ایرانی با غرب گسترش
یافت و انبوهی از واژگان فرانسوی و روسی در زبان فارسی ظهور و رواج
یافتند.
کتاب «مینیاتورهای ایرانی» دستاورد بررسی دو پژوهشگر تاریخ هنر ولادیمیر
لوکونین و آناتولی ایوانف است که در سال 2010 میلادی در شهر نیویورک
منتشر شده است. این کتاب دربرگیرنده یکصد و بیست نگاره ایرانی است که بر هر
نگاره، شرحی کوتاه آورده شده است. از ویژگی‌های این کتاب، وجود اثری از
هنرمند پرآوازه دوران صفوی، محمدزمان است. اثری که از محمدزمان در این کتاب
آورده شده است شاید در حوزه نگارگری ایرانی جای نگیرد اما بی‌شک محمدزمان
نقطه عطفی در روند و بالیدن نگارگری ایرانی است. این اثر، کپی اثری به نام
ونوس و فرشته آفریده r.sadeler است اما نباید از یاد برد که محمدزمان در
این پرده تنها به حفظ فرم و حالت قرار گرفتن ونوس وفادار مانده است و
پس‌زمینه و حالت فرشته با پرده اصل همانندی ندارد از این‌رو این اثر را
می‌توان اثری اصل و نه کپی دانست. این پرده امروزه نه در ایران که در
مجموعه موسسه مطالعات شرقی فرهنگستان علوم در سن‌پترزبورگ نگهداری می‌شود.
می‌توان مدعی شد این اثر، وام‌گیری شیوه نقاشی ایرانی از نقاشی غرب را از
کمال‌الملک عقب‌تر می‌برد هر چند که در این حوزه نام‌های دیگری در همان
دوران صفوی را می‌توان اشاره کرد؛ هنرمندانی چون بهرام جانی و تجربیاتش در
نقش سایه در نقاشی. بی‌شک مطالعه و بررسی نگاره‌های موجود در این کتاب برای
علاقه‌مندان نقاشی و تاریخ نگارگری سودمند است.
این کتاب برای مجموعه کتاب‌های انگلیسی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک تهیه شده و اینک با رده
751.7955
L888P
2010
در دسترس علاقه‌مندان است.
علیرضا دولتشاهی
منبع: www.malekmuseum.org
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی