اَبويوسُف دانشنامه ایران جلد 1 شماره مقاله 1141
اَبويوسُف yusof] ، يعقوب abu بن ابراهيم انصاري 113- 182ق/731- 798م، قاضى نامدار و يكى از بنيان‌گذاران فقه حنفى. ابويوسف در طول تحصيل خود، محضر دو نسل از محدثان كوفه را دريافت كه از سرشناس‌ترين آنان در نسل كهن، منصور بن معتمر، اعمش و ابواسحاق شيبانى، و از شيوخ نسل بعد، محمد بن سائب كلبى، ابوحمزة ثمالى و مسعر بن كِدام را مى‌توان برشمرد. او همچنين از مشايخ برجستة بصره، مكه و مدينه بهره گرفت؛ ولى پس از چندي، مجذوب حلقة فقه ابوحنيفه گرديد، تا آنجا كه به يكى از بزرگ‌ترين فقيهان‌ِ اصحاب رأي مبدل شد.
با وفات ابوحنيفه، ابويوسف به عنوان برجسته‌ترين شاگرد ابوحنيفه و به سان فقيهى مبرز در محافل علمى عراق نامبردار شد و در بغداد منصب قضا يافت. در166ق همراه هادي، فرزند و وليعهد مهدي، خليفة عباسى به گرگان رفت و تا زمان اقامت هادي در آنجا علاوه بر فعاليتهاي علمى، قضاي آن سرزمين را نيز برعهده داشت. در روزگار خلافت هادي 169-170ق بار ديگر قضاي بغداد به ابويوسف سپرده شد.
پس از هادي، هارون حك 170-193ق نيز ابويوسف را مورد عنايت خاص خود قرار داد و در منصب قضاي بغداد ابقا كرد و او را لقب قاضى القضات داد و اين نخستين‌بار در تمدن اسلامى بود كه چنين لقبى به كسى اعطا مى‌شد.
ابويوسف فقيهى سياستمدار بود كه با تيزهوشى و زبردستى تمام، از پيچيدگيهاي‌فقهى براي رهانيدن‌خود و ديگران از تنگناها بهره‌مى‌جست و با نفوذ سياسى كه در دستگاه عباسى داشت، به عنوان عاملى حساس در برخى از پيشامدهاي تاريخى ايفاي نقش مى‌كرد و گاه نيز زشتكاريها و هوسرانيهاي خليفه و درباريان عباسى را مشروع جلوه مى‌داد. برپاية روايات، از جمله اقدامات ماندگار ابويوسف در روزگار تصدي قضا، مرسوم ساختن لباسى خاص براي قاضيان و عالمان دينى است كه آنان را در جامعه به عنوان يك گروه مشخص اجتماعى ممتاز مى‌ساخت.
ابويوسف پس از ابوحنيفه، در حقيقت دومين پايه‌گذار مذهب حنفى به شمار مى‌آيد و اين دو با محمد بن حسن شيبانى اركان سه‌گانة فقه حنفيان را تشكيل مى‌دهند. از مهم‌ترين آثار او كتاب الا¸ثار، اختلاف ابن حنيفة و ابن ابى ليلى، الخراج، و الرد على سير الاوزاعى را بايد برشمرد كه همگى شامل مباحث فقهى هستند.*
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی