با کمال تاسف و تاثر مطلع شدیم که « حاجی کاکا برزین» از خادمین راستین کتاب های ترکمنی وفرهنگ وادب ترکمن, دعوت حق را لبیک گفته اند.شادروان برزین  نه تنها درهمه ی مراسم بزرگداشت  شاعر بزرگ ترکمن « مختومقلی فراغی » و همایش ها و نشست های ادبی و فرهنگی مرتبط با ادبیات ترکمن, شرکت می نمودند, بلکه بخش مکمل و جدایی نا پذیر همه ی  مراسم بودند.گوشه ای مناسب را برای عرضه ی کتب ادبی, تاریخی و.... ترکمن انتخاب می نمودند, صبورانه و با اشتیاق در مورد کتب جدید و موضوعات آنها توضیح می دادند.وظیفه ی اطلاع رسانی در باب کتب و آثار ادبی ترکمن را عملآ بر دوش گرفته بودند. حضور فردی با این ویژگی , در این دوره نشان از ایمان وعشق به آن وظیفه دارد.وظیفه ای که بدون کوچک ترین ادعا اداء می شد. تشییع جنازه ی آن شاد روان امروز بر گزار می گردد.

 بنده به نمایندگی از طرف هیئت مدیره و اعضای بنیاد مختومقلی فراغی گنبد کاووس, برای آن مرحوم رحمت و غفران الهی و برای همه ی خویشاوندان, دوستان , آشنایان و به ویژه دوست فاضل ومحقق ارزشمند, جناب اقای  آتا نظر برزین ؛ صبر و شکیبایی آرزو می کنم.

                                        مدیرعامل بنیاد مختومقلی فراغی : حاجی محمد قجقی

                                       كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْت

با تاسف بسیار مطلع شدیم که جناب آقای عبدالکریم سالاری نیا،از چهره های شاخص جامعه ی ترکمن های تربت جام، دیروزامر باری تعالی را لبیک گفته به سرای باقی شتافته اند. ایشان از نمونه های  بارز عاشقان زبان، ادبیات و فرهنگ ترکمن بودند که در همه ی همایش ها و نشست های مرتبط با فرهنگ ترکمن مجدانه مشارکت می نمودند واز حلقه های ارتباطی قابل احترام ترکمن های تربت جام با برادرانشان در ترکمنصحرا بودند.

مراسم تشییع جنازه ی آن مرحوم فردا در تربت جام برگزار خواهد شد.

 اینجانب از طرف هیئت مدیره  و اعضای بنیاد مختومقلی فراغی گنبد کاووس برای آن شادروان رحمت واسعه الهی و برای اعضای خانواده و دوستان وآشنایان ایشان صبر و شکیبایی آرزو می نمایم.

                                        مدیرعامل بنیادمختومقلی فراغی

                                               حاجی محمد قجقی

اين منطقه در شمال شرقى کشور قرار گرفته و مازندران شرقى و قسمتى از خراسان را شامل مى‌شود؛ ناحيه وسيعى است محدود به مرزهاى ترکمنستان شوروى از شمال، شهرستان بجنورد از شرق، درياى خزر از غرب و کوه البرز از جنوب.

اوغوزها به هنگام حرکت از غرب چين و جنوب مغولستان به سمت آسياى ميانه، خنياگران دوره‌گردى را با خود داشتند که ”اوزان“ ناميده مى‌شدند. اوزان کارشان ريشهٔ عميقى در شَمَن‌گرايى داشت، نوعى پرخوانى (موسيقى‌درمانى / جادو پزشکي) مى‌کردند. آنها خالق و پايه‌گذار تمامى آثار بنيادى موسيقى ترک‌زبانان هستند که از انواع غنى موسيقى در نوع خود است. امروزه اخلاف اوزان را در ترکمن صحرا ”باغشي“ (بخشي) مى‌نامند. موسيقى بزرگ‌ترين وسيلهٔ بيان و خواست‌هاى ترکمن بوده و هست و شايد به همين دليل موسيقى ترکمنى از تجريدى‌ترين و پيچيده‌ترين انواع موسيقى محلى در ايران است.

موسيقى و فرهنگ ترکمن پابه‌پاى مردم آن، از قديم و بخصوص طى چند دههٔ اخير دستخوش تاخت و تاز و دستبرد زمانه بوده است. اين موسيقى يکى از اصيل‌ترين و بکرترين و در عين حال ناشناخته‌ترين موسيقى‌هاى ملل جهان است. در اين منطقه موسيقى و زندگى به يگانگى زيبايى دست يافته است.

در نتيجهٔ شتاب دگرگونى‌ها و نيز وسايل ارتباط جمعي، از اهميت بخشى‌ها کاسته شد و اين سنت ديرپا رو به انزوا رفت و اين نوع موسيقى سنتى و نمايشى به فراموشى سپرده شد و از يادها رفت. سازهاى موسيقى ترکمن شامل دو تار، کمانچه، نى مى‌باشد که نى خود انواعى دارد.

منبع: www.irandeserts.com

  پوشاك زنان تركمن

به نام خداوند جان و خرد              کزین برتر اندیشه  بر نگذرد

                        نگاهی گذرا به مجموعه نشست های جمعیت فرهنگی-هنری مختومقلی کلاله (طبقه بندی ,تحلیل کلی)

   مقدمه: بنده پس از تکلیفی که برادران و سروران گرامی  عبد العظیم ممی زاده و  منصور نامی برای نگارش پیام به مناسبت دهمین سال فعالیت جمعیت فرهنگی هنری مختومقلی کلاله ، از طرف بنیاد مختومقلی فراغی نمودند،ضمن فکردر مورد محتوای پیام،به اندیشه ی بررسی مقدماتی و اولیه ی موضوعات و مطالب مطروحه در طی چند سال گذشته افتادم. در روند کار متوجه شدم تهیه ی فهرست موضوعات مطروحه و احتمالآ استخراج برخی از اطلاعات آماری – کمی-می تواند از زوایای مختلفی مفید باشد

تصاویر تکان‌دهنده از سبز شدن قطب شمال

کتابخانه دیجیتال ملک به کنسرسیوم محتوای ملی پیوست

با اجرای تفاهم‌نامه میان موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و کنسرسیوم محتوای ملی، از تاریخ 12 اسفند 1391 خورشیدی، کتابخانه دیجیتال یکی از موسسات بزرگ کتابخانه‌ای صاحب محتوا در کشور به کنسرسیوم محتوای ملی پیوست؛ رویدادی که می‌تواند نویددهنده نگرشی تازه در اقبال صاحبان محتوا به کنسرسیوم به شمار آید. دستاورد چنین رخدادی می‌تواند برای مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک، کنسرسیوم محتوای ملی و به ویژه کاربران فرهنگی در دنیای مجازی سودمند باشد و ارتباطی چندسویه میان همه طرف‌های صاحب نقش در فضای عمومی محتوا پدید آورد.

استاد حسن لاهوتی از دنیا رفت

هنرمندان منطقه در اولین حراجی خود با نام «در تقاطع ها» در لندن، یک نمایشگاه فروش آثار بر پا می کنند.

واژگان ترکی و مغولی تاریخ جهانگشای جوینی

 پدید آورنده: مصطفی موسوی

چکیده

با یورش مغول به ایران، میزان قابل توجّهی از واژگان مغولی و به ویژه واژه های ترکی جدیدتری به زبان فارسی راه یافت و توسّط شعرا و نویسندگان ایرانی مورد استعمال قرار گرفت. تاریخ جهانگشای جوینی نخستین منبع واژگان نوین ترکی و کلمات مغولی دخیل در زبان فارسی است. در این گفتار، واژه های ترکی و مغولی تاریخ جهانگشا به ترتیب الفبایی همراه با معنی آنها ارائه شده است.

کلید واژه: تاریخ جهانگشای جوینی، واژگان مغولی و ترکی، جامع التواریخ، زبان ترکی، زبان مغولی.

کتاب اعلام الملوک، مسمّی به راحة الصدور و آیة السرور از کتب مهمّ اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم خواه از باب سلاست انشاء و خواه از جهت اشتمال بر اطلاعات فراوان تاریخی و اجتماعی در شمار معتبرترین و سودمندترین کتب فارسی پیش از حمله مغول به شمار می رود. مؤلف آن نجم الدین از راوند کاشان می باشد. وی در این کتاب پر ارزش پس از مقدمه وارد تحقیق و بحث در دولت سلجوقیان شده و کار آنان را از ابتدا تا پایان کار سنجر به تفصیل آورده است.

این کتاب در سال 1921 میلادی به سعی و اهتمام محمد اقبال تصحیح گردید و توسط انتشارات امیر کبیر (چ اول، 1333 و چ دوم، 1364ش) با حواشی مرحوم مجتبی مینوی به چاپ رسید. مصحح محترم مقدمه عالمانه ای به زبان انگلیسی درباره شیوه کار خود در تصحیح، نویسنده کتاب، محتوا و منابع آن، تأثیر راحة الصدور در کتب تاریخ پس از خود و نقد کتاب نوشته اند که برای مبتدیان و منتهیان فوق العاده سودمند است و به نکاتی اشاره کرده اند که پیش از آن کمتر کسی مطرح نموده است.

مقاله حاضر، ترجمه مقدمه انگلیسی محمد اقبال بر این کتاب گرانسنگ است.

واژه های کلیدی: سلجوقیان (آل سلجوق)، راحة الصدور، محمد بن سلیمان راوندی، اعلام الملوک.

چکیده

تاریخ عالم آرای امینی تألیف خنجی، دربردارنده تاریخ مفصّل سلطان یعقوب آق قویونلو و تاریخ مجمل دوره فرمانروایی اوزون حسن و سلطان خلیل است. خنجی در این کتاب، مدّعی حق گویی و پرهیز از گزارش نادرست است. تاریخ عالم آرای امینی به تصحیح محمداکبر عشیق (تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، 1382) چاپ شده و با وجود دقّت مصحّح، ایراداتی به آن وارد است: عدم دقّت در کاربرد علائم سجاوندی، ضبط نادُرست برخی از اسامی و واژه های ترکی و مغولی، اغلاط چاپی و عدم تنظیم فهرست دقیق لغات مغولی و ترکی.

کلید واژه: تاریخ عالم آرای امینی، روزبهان خنجی، آق قویونلو، سلطان یعقوب آق قویونلو، واژه های مغولی و ترکی.

«خواتین» و نقش سیاسی- اجتماعی آنان در تاریخ اسلام»

      پدید آورنده: سید مهدی جوادی

خاتون/قاتون/قادین، به معنای خانم، بانوی اصیل و شوهردار (به طور عام) و زنان والامقام و دختران خاقان، خان و بزرگان (به طور خاص)، یکی از عنوان های مهم در تاریخ اسلام و در واقع، عنوانی ویژه در برابر خان بوده که برای بزرگداشت زنان و تجلیل از مقام آنان، به کار می رفته است.

عنوان «خاتون» خاستگاه سغدی داشته و پیش از ظهور اسلام به حکم رانان چین و بخارا اطلاق شده است، لکن این عنوان (با مفهوم خاص خود) در دوره های اسلامی هم در نقاط مختلف قلمرو اسلامی به کار می رفته و حتی گذشته از شهرت نخستین زن حکومتگر شیعه به نام «سیده ملک خاتون»، که در قرن چهارم هجری در ایران به حکومت رسید خاتون و برخی واژه های مترادف با آن، هم چون بی بی و سیده درباره حضرت فاطمه علیهاالسلام و بعضی از فرزندان ائمه اطهار علیه السلام ، جایگاه ویژه ای در میان شیعیان اثناعشری در ایران، داشته است.

این مقاله درصدد است تا ضمن ریشه یابی واژه خاتون و مترادف های آن، نقش سیاسی، اجتماعی، دینی و فرهنگی خاتون ها را در دوره های گوناگون تاریخی بررسی کند.

واژه های کلیدی: چین، بخارا، سُغد، خاتون، زنان، تَرکان (تَرخان)، بی بی، بیگم.

پدید آورنده:دکتر صالح پرگاری

چکیده

سلطان محمود غزنوی توانست با کسب پیروزی های افتخارآمیز نظامی و برخورداری از غنائم سرشار مناطق مفتوحه، حکومت نظامی خودکامه غزنویان را به اوج برساند.نبود برنامه ای دقیق در امر جانشینی سلطان محمود، نخستین شکاف را در ساختار غزنویان پدید آورد.سلطان مسعود، جانشین او، به علت اتّخاذ سیاست مخاصمه آمیز با نخبگان قدرتمند زمان پدرش و همچنین اتخاذ تصمیمات نابخردانه که با خوی و رفتار زرتشتی نیز همراه گشته بود، موجبات فروپاشی در ساخت قدرت غزنویان را فراهم آورد.این مقاله به روش پژوهش اسنادی انجام گرفته است.

کلیدواژه ها:غزنویان، ساخت قدرت، اقطاع، راهبرد حکومتی، فرهنگ، (*).عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم

    از عصیان باباییان تا قزلباش گری؛ نگاهی به تاریخ و رشد علویان در آناتولی

چکیده

منصب قاضی­القضاة را تاریخ­نویسان در حکم موبد موبدان یعنی رئیس موبدان دانسته­اند قاضی­القضاة در تشکیلات قضایی حکومت­های اسلامی یکی از مهمترین و بالاترین مقام قضایی بوده است، قاضی­القضاة از جانب خلیفۀ وقت یا رئیس حکومت منصوب می­شد و در همه­ی امورقضایی دولت از جمله عزل و نصب قاضی­ها را عهده­دار بود و نایبانی با اختیارات کامل در ولایات می گماشت. قاضی­القضاة سرپرستی مدارس و اوقاف و موقوفه­ها و مسجدها و نماز را نیز داشته است. درباره­ی نخستین قاضی­القضاة اختلاف­نظر هست اما بیشتر مآخذ، ابویوسف (د 182 هجری­قمری) را نخستین قاضی­القضاة دانسته­اند که از جانب هارون­الرشید به این مقام منصوب گردیده است، در تشکیلات برخی حکومت­ها ابتدا منصب قضاء­القضاة و اقضی­القضاة و سپس منصب قاضی­القضاتی معمول گردید.

مشابه این منصب را در قرطبۀ «اندلس» «قاضی­الجماعه» می­خواندند که هم دارای شخصیت علمی و سیاسی و هم شرایط امورقضایی را داشت. در مصر در دوره ی فاطمی علاوه بر قاضی القضاة «داعی­القضاة» نیز می­گفتند که همان اهمیت را دارا بود.

کلید واژه: قاضی، قاضی­القضاة­، اقضی­­القضاة، قاضی­الجماعه، قضاءالقضاة.

نظام قضایی در ایران پس از اسلام  

با سقوط ساسانیان، نظام حقوقی اسلامی به تدریج جایگزین نظام حقوقی زرتشتی شد. یکی از انگیزه های مهم رویکرد ایرانیان به اسلام، تأکید دین اسلام بر عدل و داد بود. پیامبر اکرم(ص) در مدینه خود به قضاوت می پرداخت، اما برای نقاط دور دست یکی از یاران خویش را برای قضاوت می فرستاد. در عصر خلفای راشدین، قوه قضائیه از قوه مجریه، تفکیک شد. از عصر اموی تا اوائل خلافت عباسی، نظام قضایی در قلمرو ایشان از جمله ایران شیوه ای غیر متمرکز داشت. پس از استقرار عباسیان نظام قضایی، تحت تأثیر تمدن ایرانی، به شیوه ای متمرکز روی آرود و منصب قاضی القضات که مشابه مقام موبدان موبد در عصر ساسانی بود برای اشراف و نظارت بر کار قضات در تمام قلمرو خلافت عباسی تأسیس شد. این نظام که از جهت ماهوی و شکلی براساس فقه اهل سنت استوار بود تا سقوط عباسیان به دست هلاکو ادامه یافت.

واژه های کلیدی: نظام حقوقی، قضاوت، ساسانیان، ایران، اسلام، قاضی القضات، فقه.

______________________________

1 سرپرست علمی دائرة المعارف ایران.

اعلام نتایج نخستین مسابقه‌ی نمایشنامه‌نوسی اکو

در بیانیه‌ی هیات داوران آمده است:

هیات داوران نخستین مسابقه نمایش‌نویسی اکو پس از بررسی هیچ کدام از متون رسیده به دبیرخانه را حائز رتبه‌بندی ندانسته و برای حمایت از نمایشنامه‌نویسان شرکت کننده متن‌های زیر را بدون رتبه بندی  برای حمایت مالی  در صورت تائید نهایی جهت چاپ به موسسه فرهنگی اکو معرفی می‌کند.

آق ولساپار آغا دان سؤيگي غوشغئ

نه سن بیلدینگ....

گوٌن ياشئپ دئر بيراييأملر،

نه سن بيلدينگ ، نه من بيلديم !

اوٌيتگأپ گيديپ دير اييأملر،

                                                نه سن بيلدينگ، نه من بيلديم !

 

                                             

   آي آيلانئپ، داغدان آشدئ، 

يئلدئز دوغوپ، سووا غاچدئ،

اوُبادا چئرالار اؤچدي،

نه سن بيلدينگ، نه من بيلديم !

 

تاپئشان ده‌ك كأن آزاشئپ،

تودونگ آستئندا يايناشئپ،

اوُتئرئس بير جوٌبوٌت عاشئق،

نه سن بيلدينگ ، نه من بيلديم !

 

دوشاندا گؤزلر گوٌلوٌپ دير،

آيئرئلئشماق قئن بوُلوپدئر،

اولئ ايل مونئ بيليپ دير،

نه سن بيلدينگ ، نه من بيلديم !

هنوز تبر را از دست تاقان نگرفته بودند و نياورده بودند توي خانه که خبرش همه جاي روستا رسيد. 
يک عده گفتند: «آخر عمري به سرش زده.»
بعضي ها هم گفتند: «مرد که پير مي شه ، عقلش مي شه اندازه ي يک بچه.»
بعضي هاي ديگر هم همين را گفتند و گفتند: «مقصر اولاد و بچه هاشه. تبر را نبايد دم دستش مي گذاشتند.» 
تاقان نگفته بود؛ اما بعضي ها هم گفتند: «اون گفته چوب چوبه. چه دست باشه و چه درخت. خشک که شد ، بايد کند ، انداخت دور.»
مدتي نگذشت که خبر به آخرين خانه ي روستا اين طور رسيد که: تاقان مي خواسته دست چپش را با تبر قطع کنه ، بيندازه جلوي سگ ها که پسرش بموقع رسيده و تبر را از دستش گرفته و حالا غل و زنجير کرده اند که کاري نکند. حالا هم دارند شال و کلاه مي کنند که ببرتد پيش تايتي که براش دعا بنويسه.
غل و زنجيرش نکرده بودند. تاقان اين کارها را نکرده بود و اين ها را هم نگفته بود. فقط پسرش مي دانست که چه کرده و چه گفته. 
پسرش وقتي رسيده بود خانه ، ديده بود که پدرش آمده بيرون و نشسته کنار هيمه ي هيزم. تبر را هم در دست راستش ديده بود که بالا مي برده و مي زده به کنده ي هيزم. حتي اين را هم ديده بود که هيزم در مي رفته و تاقان تبر را مي گذاشته کنار ، هيزم را مي آورده ، مي گذاشته سر جاي اولش و باز تبر را مي گرفته دستش و مي زده به هيزم.

اگر کسي ترکمن نبود و غريبه ‌بود و مي‌آمد خانه‌ي اوزين‌مراد و عروسش را مي‌ديد که با ايما و اشاره با پدرشوهر يا مادرشوهرش حرف مي‌زند، مي‌گفت لابد عروسش يا لال است يا لکنت زبان دارد و خجالت مي‌کشد حرف بزند. اگر هم مي‌ديد مدام گوشه‌ي چارقدش لاي دندانش است و براي اطرافيان اندکي از صورتش و براي پدرشوهر و مادرشوهرش نيمي از صورتش را پنهان مي‌کند، اگر نمي‌گفت عادت و رسم، حتم مي‌گفت لابد بريدگي زخمي کهنه با ظاهري زننده در گوشه‌ي لبانش دارد و نمي‌خواهد کسي آن را ببيند. اگر هم وارد خانه مي‌شد و چشمش مي‌افتاد به عکس پسر اوزين‌مراد که روي ديوار آويزان بود و هيبت مردانه‌اش را مي‌ديد، حتم ناخودآگاه آهي مي‌کشيد و مي‌گفت گوشه‌ي دلش که: «سالهاست سر بي‌موي اوزين‌مراد، کلاه بزرگي رفته و عروسي لال و صورت کبود، نصيبش شده.»

زن سوار تاکسی شد و بدون حجب و حیا از طلبه ای که توی ماشین نشسته بود روی صندلی  ولو شد و ماشین با تکانی راه افتاد. پنج دقیقه ای منتظر تاکسی شده بود و آثار پژمردگی و عرق در صورتش معلوم بود. چشمهایش را بست و نفس عمیقی کشید و تمام خستگیها و بدبختی‌های زندگی را با بازدمش پس داد. صندلی پراید راحت بود و باد کولر به صورتش می‌خورد. احساس ارامش کرد. دلش می‌خواست هیچ وقت از ماشین پیاده نشود. دلش می‌خواست کولر ماشین هیچ وقت خاموش نشود. در حالی که سرش را تقریباً به پشتی صندلی گذاشته بود از پنجره، مردم توی پیاده رو را نگاه کرد. او سواره بود و آن‌ها پیاده. بدون این‌که از این فکر آگاه باشد احساس لذتش دو چندان شد. عرق روی صورتش کم کم داشت خشک می‌شد و روی پیشانی اش احساس کشیدگی می‌کرد. زن نه از روی کنج‌کاوی بلکه با آگاهی از این که خوب نیست چهره‌ی فرد کنار دستی اش را نبیند سرش را چرخاند و نگاهی به صورت طلبه‌ی جوان انداخت. در ابتدا او را نشناخت ولی با نگاه دوم و بیشتر دقیق شدن و کمی‌فکر کردن یکهو گل از گلش شکفت. طلبه که متوجه نگاه‌های زن شده بود انگار نه انگار که جنبنده‌ای دارد او را نگاه می‌کند به جلو متوجه شد و فکر کرد این هم از آن زن‌های سبکسر مارمولک‌گو است که هرچند وقت یکبار طلبه‌ای را گیر می‌آورند و عقده های دیروزی و امروزی‌شان را بر سر او خالی می‌کنند. همین دیروز یک نفر لات بی سر و پای مست فحش بدی بهش داده بود. ولی زن سلام کرد. طلبه رویش را به او کرد و گفت: علیکم السلام و سعی کرد که او را بشناسد.